Koncepcja wyłaniania Kluczowych Klastrów Krajowych (KKK) związana jest z wdrażaniem założeń strategii Europa 2020 i postulowanej przez Komisję Europejską koncepcji inteligentnych specjalizacji (smart specialisation), która zakłada koncentrację wysiłków i zasobów na określonej, niewielkiej liczbie priorytetów, czy też specjalizacji gospodarczych. Klastry, jako skupiska podmiotów gospodarczych o jednolitej lub/i komplementarnej specjalizacji branżowej odgrywają w tym kontekście bardzo ważną rolę. Silne klastry w regionach powinny stanowić podstawę wyłaniania specjalizacji gospodarczych, z natury rzeczy opartych o przedsiębiorstwa, sektor B+R, uczelnie, czy instytucje otoczenia biznesu funkcjonujące w regionie.
U podstaw procesu selekcji Kluczowych Klastrów Krajowych leży więc strategia specjalizacji gospodarczej i ukierunkowania zasobów krajowych oraz regionalnych na silne, sprawnie funkcjonujące i posiadające potencjał rozwojowy podmioty (priorytetyzacja). Szczególną rolę przypisuje się w tym procesie podmiotom o znacznym potencjale innowacyjnym, które posiadają rzeczywiste kompetencje i zasoby oraz mogą osiągać doskonałość i konkurencyjność w skali globalnej. Klastry, jako sformalizowane czy niesformalizowane skupiska takich podmiotów, choćby ze względu na skalę (masę krytyczną, o której stanowi liczba i struktura podmiotów), stają się istotnym aktorem realizacji takiej polityki.
Wypracowane przez Grupę Roboczą ds. Polityki Klastrowej rekomendacje wskazują, iż głównym celem polityki klastrowej powinno być wzmocnienie innowacyjności i konkurencyjności polskiej gospodarki w oparciu o intensyfikację współpracy, interakcji i przepływów wiedzy w ramach klastrów oraz wspieranie rozwoju strategicznych specjalizacji gospodarczych (klastrów kluczowych). Sformułowane kierunki i założenia polityki klastrowej przewidują dwa kierunki oddziaływania na realizację tego celu, szerokie i wąskie. W szerokim ujęciu należy mówić o polityce rozwoju bazującej na klastrach (cluster-based development policy), obejmującej wiele różnych polityk i instrumentów, które w skoordynowany sposób wspierają rozwój konkretnych skupisk firm (klastrów). W wąskim ujęciu polityka klastrowa zakłada zintegrowanie dostępnego wsparcia publicznego wokół wybranych klastrów o kluczowym znaczeniu i potencjale konkurencyjnym dla gospodarki kraju (wsparcie centralne) i oszczególnych regionów (wsparcie regionalne), wpisujących się w inteligentne specjalizacje krajowe i regionalne.
Krajowy Klaster Kluczowy – to klaster o istotnym znaczeniu dla gospodarki kraju i wysokiej konkurencyjności międzynarodowej; krajowe klastry kluczowe są identyfikowane na poziomie krajowym, m.in. w oparciu o kryteria dotyczące: masy krytycznej, potencjału rozwojowego i innowacyjnego, dotychczasowej i planowanej współpracy oraz doświadczenia i potencjału koordynatora.
Strategiczne znaczenie dla gospodarki kraju mają klastry:
- wyróżniające się (na tle innych klastrów w Polsce) istotnym potencjałem tj. zrzeszające sprawnie działające, konkurencyjne na rynku podmioty gospodarcze, wysokiej jakości jednostki naukowe oraz efektywnie działające instytucje otoczenia biznesu;
- wyróżniające się efektami działania tj. generujące wartość dodaną zarówno dla interesariuszy klastra, jak i dla gospodarki kraju. Kluczowy klaster przyczynia się do rozwoju gospodarczego kraju poprzez podnoszenie jakości produktów, poziomu innowacyjności, jakości kształcenia, jakości życia, etc.;
- rozpoznawalne i zdolne do konkurowania na arenie międzynarodowej;
- powiązane z kierunkami rozwoju kraju, w szczególności z inteligentnymi specjalizacjami.
Szczególnymi cechami kluczowego klastra krajowego w odniesieniu do zasięgu powinny być:
- Efekty oddziaływania klastra w wymiarze przynajmniej krajowym. W tym kontekście klaster krajowy to klaster przyczyniający się do rozwoju gospodarczego kraju.
- Efekty wykorzystania potencjału endogenicznego kraju.
Konkurs o status Krajowego Klastra Kluczowego
Realizując założenia przyjęte przez Grupę roboczą ds. polityki klastrowej, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP), we współpracy z ekspertami zewnętrznymi oraz z Ministerstwem Gospodarki, przygotowała pod koniec 2014 roku system wyłaniania Krajowych Klastrów Kluczowych (KKK) w Polsce.
Przeprowadzono działania metodologiczne związane z uporządkowaniem i ujednoliceniem definicji podstawowych pojęć odnoszących się do klastrów, analizę jakościową źródeł wtórnych krajowych i zagranicznych pod kątem kryteriów, wskaźników i procedur wyboru klastrów oraz opracowano profil Krajowego Klastra Kluczowego.
Profil Krajowego Klastra Kluczowego stanowi wypadkową:
- oczekiwań stawianych KKK, opisywanych w źródłach wtórnych, wskazywanych na przykładzie innych krajów, w szczególności europejskich,
- realnych wyników osiąganych przez klastry funkcjonujące w Polsce.
Przyjęto, że KKK powinien być scharakteryzowany w szczególności przez następujące cechy:
- wielkość i struktura klastra (liczba podmiotów, w szczególności firm – MMSP, dużych),
- zatrudnienie w klastrze,
- aktywność uczestników (członków) klastra i współpraca wewnątrz klastra,
- koncentracja terytorialna podmiotów klastrowych,
- specjalizacja klastra,
- B+ R w klastrze,
- innowacyjność klastra,
- zasoby klastra (materialne, ludzkie, finansowe, etc.),
- obecność klastra i firm klastrowych na rynkach zagranicznych,
- rozpoznawalność krajowa i międzynarodowa klastra,
- rola koordynatora i zarządzanie klastrem.
PARP odpowiada m.in. za organizację Sekretariatu Komisji Oceniającej, by zapewnić obsługę merytoryczną i techniczną Konkursu na wszystkich etapach oceny złożonych wniosków. Zasady, na których odbywa się Konkurs oraz tryb działania Komisji Oceniającej, jak również proces oceny wniosków reguluje Regulamin Konkursu.
Lp. | Nazwa Krajowego Klastra Kluczowego | Branża | Nazwa Koordynatora | Data ważności statusu KKK |
---|---|---|---|---|
1. | Klaster Dolina Lotnicza | lotnictwo | Stowarzyszenie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego "Dolina Lotnicza" | 30 września 2018 |
2. | Polski Klaster Aluminium | odlewnictwo, obróbka metali | City Consulting Institute Sp. Z O.O. | 30 września 2018 |
3. | Mazowiecki Klaster ICT | ICT | Stowarzyszenie Rozwoju Społeczno-Gospodarczego "Wiedza" | 30 września 2018 |
4. | Interizon | ICT | Fundacja Interizon | 30 września 2018 |
5. | Wschodni Klaster Budowlany | budownictwo | Polskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe | 30 września 2018 |
6. | Klaster Obróbki Metali | wytwarzanie maszyn, urządzeń, narzędzi dla branż przemysłowych: rolno-spożywczej maszynowej medycznej, jachtowej, usługi specjalistyczne kooperacyjne | Centrum Promocji Innowacji i Rozwoju | 30 września 2018 |
7. | Zachodniopomorski Klaster Chemiczny "Zielona Chemia" | chemia | Stowarzyszenie Zachodniopomorski Klaster Chemiczny "Zielona Chemia" | 30 września 2018 |
8. | Skalski Klaster Lotniczy | lotnictwo | Federacja Firm Lotniczych BIELSKO | 31 października 2019 |
9. | NUTRIBIOMED Klaster | Lifescience: żywność, farmacja, biotechnologia, kosmetyka, medycyna, chemia | Wrocławski Park Technologiczny S.A. | 31 października 2019 |
10. | Klaster Logistyczno-Transportowy Północ-Południe | transport, logistyka | Zarząd Nadbałtyckich Inicjatyw Klastrowych Sp. z o.o. | 31 października 2019 |
11. | MedSilesia - Śląska Sieć Wyrobów Medycznych | medycyna, biomedycyna, usługi medyczne, rehabilitacja | Górnośląska Agencja Przedsiębiorczości i Rozwoju sp. z o.o. | 31 października 2019 |
12. | Wschodni Klaster ICT | ICT | Wschodnia Agencja Rozwoju Sp. z o. o. | 31 października 2019 |
13. | Klaster LifeScience Kraków | medycyna, biomedycyna, usługi medyczne, rehabilitacja | Fundacja Klaster LifeScience Kraków | 31 października 2019 |
14. | Klaster Zrównoważona Infrastruktura | inteligentne zrównoważone budownictwo energooszczędne i pasywne, automatyka budynkowa i technologie z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii | Instytut Doradztwa Sp. z o.o. | 31 października 2019 |
15. | Klaster Gospodarki Odpadowej i Recyklingu | ochrona środowiska, odnawialne źródła energii, recycling | CENTRUM KOOPERACJI RECYKLINGU – not for profit system sp. z o.o. | 31 października 2019 |
16. | Bydgoski Klaster Przemysłowy | produkcja narzędzi do przetwórstwa tworzyw sztucznych, przetwórstwo tworzyw sztucznych | Bydgoski Klaster Przemysłowy | 31 października 2019 |