Koncepcja wyłaniania Kluczowych Klastrów Krajowych (KKK) związana jest z wdrażaniem założeń strategii Europa 2020 i postulowanej przez Komisję Europejską koncepcji inteligentnych specjalizacji (smart specialisation), która zakłada koncentrację wysiłków i zasobów na określonej, niewielkiej liczbie priorytetów, czy też specjalizacji gospodarczych. Klastry, jako skupiska podmiotów gospodarczych o jednolitej lub/i komplementarnej specjalizacji branżowej odgrywają w tym kontekście bardzo ważną rolę. Silne klastry w regionach powinny stanowić podstawę wyłaniania specjalizacji gospodarczych, z natury rzeczy opartych o przedsiębiorstwa, sektor B+R, uczelnie, czy instytucje otoczenia biznesu funkcjonujące w regionie.

U podstaw procesu selekcji Kluczowych Klastrów Krajowych leży więc strategia specjalizacji gospodarczej i ukierunkowania zasobów krajowych oraz regionalnych na silne, sprawnie funkcjonujące i posiadające potencjał rozwojowy podmioty (priorytetyzacja). Szczególną rolę przypisuje się w tym procesie podmiotom o znacznym potencjale innowacyjnym, które posiadają rzeczywiste kompetencje i zasoby oraz mogą osiągać doskonałość i konkurencyjność w skali globalnej. Klastry, jako sformalizowane czy niesformalizowane skupiska takich podmiotów, choćby ze względu na skalę (masę krytyczną, o której stanowi liczba i struktura podmiotów), stają się istotnym aktorem realizacji takiej polityki.

Wypracowane przez Grupę Roboczą ds. Polityki Klastrowej rekomendacje wskazują, iż głównym celem polityki klastrowej powinno być wzmocnienie innowacyjności i konkurencyjności polskiej gospodarki w oparciu o intensyfikację współpracy, interakcji i przepływów wiedzy w ramach klastrów oraz wspieranie rozwoju strategicznych specjalizacji gospodarczych (klastrów kluczowych). Sformułowane kierunki i założenia polityki klastrowej przewidują dwa kierunki oddziaływania na realizację tego celu, szerokie i wąskie. W szerokim ujęciu należy mówić o polityce rozwoju bazującej na klastrach (cluster-based development policy), obejmującej wiele różnych polityk i instrumentów, które w skoordynowany sposób wspierają rozwój konkretnych skupisk firm (klastrów). W wąskim ujęciu polityka klastrowa zakłada zintegrowanie dostępnego wsparcia publicznego wokół wybranych klastrów o kluczowym znaczeniu i potencjale konkurencyjnym dla gospodarki kraju (wsparcie centralne) i oszczególnych regionów (wsparcie regionalne), wpisujących się w inteligentne specjalizacje krajowe i regionalne.

Krajowy Klaster Kluczowy – to klaster o istotnym znaczeniu dla gospodarki kraju i wysokiej konkurencyjności międzynarodowej; krajowe klastry kluczowe są identyfikowane na poziomie krajowym, m.in. w oparciu o kryteria dotyczące: masy krytycznej, potencjału rozwojowego i innowacyjnego, dotychczasowej i planowanej współpracy oraz doświadczenia i potencjału koordynatora.

Strategiczne znaczenie dla gospodarki kraju mają klastry:
  • wyróżniające się (na tle innych klastrów w Polsce) istotnym potencjałem tj. zrzeszające sprawnie działające, konkurencyjne na rynku podmioty gospodarcze, wysokiej jakości jednostki naukowe oraz efektywnie działające instytucje otoczenia biznesu;
  • wyróżniające się efektami działania tj. generujące wartość dodaną zarówno dla interesariuszy klastra, jak i dla gospodarki kraju. Kluczowy klaster przyczynia się do rozwoju gospodarczego kraju poprzez podnoszenie jakości produktów, poziomu innowacyjności, jakości kształcenia, jakości życia, etc.;
  • rozpoznawalne i zdolne do konkurowania na arenie międzynarodowej;
  • powiązane z kierunkami rozwoju kraju, w szczególności z inteligentnymi specjalizacjami.
Szczególnymi cechami kluczowego klastra krajowego w odniesieniu do zasięgu powinny być:
  • Efekty oddziaływania klastra w wymiarze przynajmniej krajowym. W tym kontekście klaster krajowy to klaster przyczyniający się do rozwoju gospodarczego kraju.
  • Efekty wykorzystania potencjału endogenicznego kraju.
Konkurs o status Krajowego Klastra Kluczowego

Realizując założenia przyjęte przez Grupę roboczą ds. polityki klastrowej, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP), we współpracy z ekspertami zewnętrznymi oraz z Ministerstwem Gospodarki, przygotowała pod koniec 2014 roku system wyłaniania Krajowych Klastrów Kluczowych (KKK) w Polsce.

Przeprowadzono działania metodologiczne związane z uporządkowaniem i ujednoliceniem definicji podstawowych pojęć odnoszących się do klastrów, analizę jakościową źródeł wtórnych krajowych i zagranicznych pod kątem kryteriów, wskaźników i procedur wyboru klastrów oraz opracowano profil Krajowego Klastra Kluczowego.

Profil Krajowego Klastra Kluczowego stanowi wypadkową:
  • oczekiwań stawianych KKK, opisywanych w źródłach wtórnych, wskazywanych na przykładzie innych krajów, w szczególności europejskich,
  • realnych wyników osiąganych przez klastry funkcjonujące w Polsce.

 

Przyjęto, że KKK powinien być scharakteryzowany w szczególności przez następujące cechy:
  • wielkość i struktura klastra (liczba podmiotów, w szczególności firm – MMSP, dużych),
  • zatrudnienie w klastrze,
  • aktywność uczestników (członków) klastra i współpraca wewnątrz klastra,
  • koncentracja terytorialna podmiotów klastrowych,
  • specjalizacja klastra,
  • B+ R w klastrze,
  • innowacyjność klastra,
  • zasoby klastra (materialne, ludzkie, finansowe, etc.),
  • obecność klastra i firm klastrowych na rynkach zagranicznych,
  • rozpoznawalność krajowa i międzynarodowa klastra,
  • rola koordynatora i zarządzanie klastrem.

PARP odpowiada m.in. za organizację Sekretariatu Komisji Oceniającej, by zapewnić obsługę merytoryczną i techniczną Konkursu na wszystkich etapach oceny złożonych wniosków. Zasady, na których odbywa się Konkurs oraz tryb działania Komisji Oceniającej, jak również proces oceny wniosków reguluje Regulamin Konkursu.

Lp.Nazwa Krajowego Klastra KluczowegoBranżaNazwa KoordynatoraData ważności statusu KKK
1.Klaster Dolina LotniczalotnictwoStowarzyszenie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego "Dolina Lotnicza"30 września 2018
2.Polski Klaster Aluminium odlewnictwo, obróbka metaliCity Consulting Institute Sp. Z O.O.30 września 2018
3.Mazowiecki Klaster ICTICTStowarzyszenie Rozwoju Społeczno-Gospodarczego "Wiedza"30 września 2018
4.InterizonICTFundacja Interizon30 września 2018
5.Wschodni Klaster BudowlanybudownictwoPolskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe30 września 2018
6.Klaster Obróbki Metaliwytwarzanie maszyn, urządzeń, narzędzi dla branż przemysłowych: rolno-spożywczej maszynowej medycznej, jachtowej, usługi specjalistyczne kooperacyjneCentrum Promocji Innowacji i Rozwoju30 września 2018
7.Zachodniopomorski Klaster Chemiczny "Zielona Chemia"chemiaStowarzyszenie Zachodniopomorski Klaster Chemiczny "Zielona Chemia"30 września 2018
8.Skalski Klaster LotniczylotnictwoFederacja Firm Lotniczych BIELSKO31 października 2019
9.NUTRIBIOMED KlasterLifescience: żywność, farmacja, biotechnologia, kosmetyka, medycyna, chemiaWrocławski Park Technologiczny S.A.31 października 2019
10.Klaster Logistyczno-Transportowy Północ-Południetransport, logistykaZarząd Nadbałtyckich Inicjatyw Klastrowych Sp. z o.o.31 października 2019
11.MedSilesia - Śląska Sieć Wyrobów Medycznychmedycyna, biomedycyna, usługi medyczne, rehabilitacjaGórnośląska Agencja Przedsiębiorczości i Rozwoju sp. z o.o.31 października 2019
12.Wschodni Klaster ICTICTWschodnia Agencja Rozwoju Sp. z o. o.31 października 2019
13.Klaster LifeScience Krakówmedycyna, biomedycyna, usługi medyczne, rehabilitacjaFundacja Klaster LifeScience Kraków31 października 2019
14.Klaster Zrównoważona Infrastrukturainteligentne zrównoważone budownictwo energooszczędne i pasywne, automatyka budynkowa i technologie z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energiiInstytut Doradztwa Sp. z o.o.31 października 2019
15.Klaster Gospodarki Odpadowej i Recyklinguochrona środowiska, odnawialne źródła energii, recyclingCENTRUM KOOPERACJI RECYKLINGU – not for profit system sp. z o.o.31 października 2019
16.Bydgoski Klaster Przemysłowyprodukcja narzędzi do przetwórstwa tworzyw sztucznych, przetwórstwo tworzyw sztucznychBydgoski Klaster Przemysłowy31 października 2019